Tam protein soylencesi nasil ortaya cikmistir?
1900’lerin basinda laboratuvar fareleriyle yapilan bir deneyde farelerin bazi besinleri yediklerinde cok hizli buyudukleri gozlendi. Farelere beslenen tum gidalar icinde yumurta en hizli buyumeyi sagladi. Bu yuzden de yumurta, protein tanimi yapilirken esas ve “tam” kabul edildi. Diger besinler de yumurta esas alinarak degerlendirilmeye baslandi. Bitkisel proteinin eksik oldugu ve besin eslestirme yontemiyle proteini tamamlamak gerektigine dair inanis ise 1971’de Frances Moore Lappe’nin kaleme aldigi ve cok satan “Diet for a Small Planet” (“Kucuk Bir Gezegen icin Beslenme”) kitabi ile yayildi. Oysa Frances Moore Lappe, kitabinda hayvan eti yemeden de yasanilabilecegini ve insnalarin bitkisel besinlerden beslenmesi gerektigini savunuyordu. Seneler boyu beslenme uzmanlari bile bu goruslerle egitildi. Ancak Frances Moore Lappe, kendi kitabinin onuncu yil baskisinin onsozunde soyle diyor: “ Diet for a Small Planet’i ilk kaleme aldigim 1971 senesinde, insanlarin etsiz de iyi yasayabilecegi fikri bugunkunden cok daha tartismaliydi. Protein kombinasyonu yaparak, ete esit protein icerigi elde edebilecegimizi gostererek, doktorlara ve beslenme uzmanlarina insanlarin etsiz veya dusuk etli beslenme tarzlariyla da iyi yasayabielcegini kanitlamam gerektigini hissettim. Bugun bu tur beslenme tarzlariyla iyi yasanabilecegini cok az kisi tartisir. Aslina bakarsaniz, artan sayida saglikci tam da saglik nedeniyle daha az et tuketimini tavsiye ediyor. 1971’de protein tamamlamayi vurguladim cunku yeterince protein almanin tek yolunun (cok fazla kalori almadan) hayvansal proteine esdeger bir protein yaratmak olduguna inaniyordum. Etin yuksek kaliteli protein almanin tek yolu olduguna dair soylenceyle savasirken baska bir soylenceyi desteklemis oldum. Yeterince proteini et olmadan elde edebilmek icin besin seciminde belli bir ozen gosterilmesi gerektigi izlenimini verdim. Aslinda benim dusundugumden cok daha basitmis. Uc onemli istisna haricinde bitkisel beslenme sonucu protein eksikligi gorulme ihtimali cok dusuktur. Bu uc onemli istisna meyve ve bazi koklere (tatli patates ve kasava gibi) ve abur cubura (rafine un, seker ve yag) dayanan beslenme tarzlaridir. Iyi ki dunyada goreli az insan neredeyse tum kalorilerini bu sekilde aldiklari beslenme tarzlariyla gecinmeye calisiyor. Diger tum beslenme bicimlerinde, eger insanlar yeterince kalori aliyorsa yeterince protein aldiklari da neredeyse kesindir.”
Protein eksikliginden degil protein fazlaligindan endiselenmek gerekir
1995’te Vegetarian Times’taki bir makaleye yaptigi aciklamada USDA’e bagli beslenme uzmani Anne Shaw, protein eksikligi gorulmeyeli cok oldugunu ve kendisinin protein eksikliginin semptomlarina kitaptan bakmasi gerektigini soylemistir. New York Universitesi ogretim gorevlisi ve unlu beslenme kitaplari yazari Marion Nestle de “Artik proteinden bahsetmiyoruz, cunku cocuklarda bile bir sorun degil” eklmistir “Proteinden bahsediyorsak o da fazla protein iceren beslenme tarzlarinin zararindan bahsetmek icindir. Yeterince protein almak sadece yeterince kalori alma meselesidir.”
Kendinizi enerjisiz hissediyorsaniz bunun nedeni buyuk ihtimalle proteini az tuketmeniz degildir. Oncelikle yeterince kalori aldiginizdan emin olun. Vucudun enerjiyi proteinden degil karbonhidarattan aldigini da unutmayin. Proteinler yapitasi olarak kullanilir, vucudun yenilenmesi, buyumesi ve onarimi icin, fazlasi ise yag olarak depolanir veya disari atilir. Asiri protein alimi sonucunda olusan protein fazlaliginin karaciger yaridmi ve bobrekler yoluyla disari atilmasi gerekir. Surekli olarak fazla protein almak da vucuttaki bu iki organi ozellikle yorar ve hastaliklara sebebiyet verir. Fazla hayvansal protein ayrica vucuttan kalsiyumun cekilmesine neden olur ve artrit gibi hastaliklara sebebiyet verir. Kanser turu hastaliklarda ise hayvansal gidalarin etkisi kesinken direkt olarak hayvansal proteinin neden olduguna dair bir kanit yoktur. Ancak su bir gercektir ki hayvansal urunle beslenelerde kanser oranlari daha yuksek cikmaktadir.(Ingilizce bilenler icin cok yararli bir video:http://www.vegsource.com/news/2010/01/meat-dairy-cause-cancer-video.html)
Sonucta, eger cesitli besinlerle besleniyorsaniz, gun boyunca ve gunler boyunca ayni seyi yemiyorsaniz, abur cuburla beslenmiyorsaniz ve yeterince kalori alip kendinizi enerjik hissediyorsaniz protein hakkinda kafa yormayi bir kenara birakip keyfinize bakin. Butun arastirmalarimdan benim aldigim ders budur. Bir dahaki “Ama sen proteini nereden aliyorsun?” sorusuyla karsilastiginizda bunu hatirlarsiniz umarim.
2007’den beri vegan yaşayan bir bilim insanıyım, beslenmeyle ilgili bilimsel yayınları okumak ve bunları herkesin anlayabileceği bir dille anlatmak benim için bir zevk. İki vegan hamilelik geçirdim, bu dönemde de ne veganlığı, ne yogayı, ne de bilimi bıraktım. Öğrenmek ve öğretmek benim için bir tutku, o nedenle de hem üniversitede bilim öğretiyorum, hem yoga öğretiyorum, hem de vegan beslenme öğretiyorum. İsterseniz siz de seminerlerime, atölyelerime veya kurslarıma katılabilirsiniz. İletişimde kalmak için beni Instagramda @yelizutku hesabından takip edebilir, YouTube’a eklediğim eski etkinlik videolarını izleyebilir veya e-mail listeme katılabilirsiniz. Yoga derslerime veya beslenme kurslarıma katılmak için, veya birebir danışmanlık için lütfen bana e-mail ile veya Instagram’dan doğrudan mesaj yoluyla erişebilirsiniz.