Merhaba, ben Yeliz.
2007 senesinde hayatımı değiştiren bir hisle vegan yaşamaya karar verdim, daha doğrusu vegan yaşamaya “çalışmaya”.
O gün bugündür 15 seneyi aşkındır veganım ve bu arada, bilim kadını olarak yetişmenin getirdiği avantajla bu konuda bol bol bilimsel araştırma buldum, okudum, öğrendim. Öğrenmek ve öğretmek benim için her zaman bir tutkuydu, o yüzden vegan beslenme ve yaşam hakkında öğrendiklerimi vegan olmak ve/veya vegan kalmak isteyenlerle paylaşıyorum. Çünkü inanıyorum ki vegan yaşamak mümkün. Benim için de mümkün sizin için de.
Veganlığı denemeye karar verdiğimde bunu başaramayacağımı, açlıktan ve bitkinlikten hastanelik olacağımı düşünüyordum. Ancak hiç de korktuğum gibi olmadı. Vegan beslenmeyi öğrenmek ve öğrendiklerimi günlük hayatıma oturtmak inişli çıkışlı bir yolculuk olsa da bugün bir üniversite hocası, yoga hocası ve vegan beslenme danışmanı olarak gayet sağlıklı ve zinde bir şekilde hayatıma devam ediyorum.
Bugüne gelmek kolay olmadı elbette. Kendi yoğun hayatımı sağlıklı ve enerjik bir şekilde devam ettirmenin yollarını ararken çok okuyup çok öğrenmek zorunda kaldım. Bir bilim insanı olarak dünyanın en erişimli kütüphanelerinin olanaklarını kullanabildim, bu sayede vegan beslenme üzerine sayısız bilimsel makaleye erişebildim, bulduğumu okudum. Vegan olmayan bir dünyada yaşarken beden, akıl ve ruh sağlığını korumak için nelere dikkat edilmesi gerektiğini tecrübeyle test ettim. Giderek bilinçlendikçe veganlığın da giderek kolaylaştığını gördüm. Yıllar içinde edindiğim bilgileri hem kendi üzerimde denedim hem de ilerleyen zamanlarda danışanlarımla paylaştım ve hayatlarındaki değişimi mutlulukla izledim.
Bu sayfayı neden açtım?
Aslında önce kendim için açmıştım. Yani kendimi kurtarmak için. Ben vegan olduğumda ve ilk oğlum doğduğunda çok az Türkçe kaynak vardı. Benim kafam rahattı, yurt dışında yaşıyordum ve aradığım her bilimsel bilgiye anında erişiyordum. Ancak uzaktan benim için endişelenen ailem vardı. Veganlıktan ölmeyeceğimi, çocuğun da zarar görmeyeceğini anlatmaktan yorulduğum günlerden birinde, ailemi internette bilgi içeren sitelere yönlendireyim dedim. Baktım ki Türkçe olarak neredeyse hiç bilgi yok. İş başa düştü, proteinlerin kimyası üzerine doktora yapmış biri olarak oturup kendim yazmaya karar verdim. Bu bilgileri hem bir yere yazayım, hem bulduğum araştırmaları Türkçe olarak özetleyeyim, hem de yapıp sevdiğim tarifleri unutmayayım ve merak edenlerle (yani annemle) paylaşayım diye bu sayfayı bir blog olarak açtım. Yıllar içinde yazıları ve tarifleri takip edip edip sevenler olunca, burada paylaştıklarımın ne kadar kişiye dokunabildiğini fark edince de yavaş yavaş bugünkü haline evrildi.
Vegan bir yaşam biçimi genellikle sağlıklı olduğu için seçilmiyor. Vegan olan kişi genellikle vicdanının sesini dinliyor, yani etik bir karar veriyor. Hem vegan hem de sağlıklı kalmanın yollarını ise sonradan arayıp buluyor. Ancak Türkiye’de, aradığında bulabildiğin vegan beslenme bilgisi çok kısıtlı. “Protein = hayvansal ürün” diye kodlayan bir toplumdan geldiğimiz için vegan beslenmenin proteinsiz beslenmek olduğu düşünülüyor, hatta glutensiz beslenme ile karıştırılıyor, raw beslenme ile karıştırılıyor. Doğru ve güncel bilimsel bilgileri televizyondan, radyodan, gazeteden öğrenmek mümkün değil, çünkü bunların hepsi veganlığın sağlıksız ve abartı olduğunu iddia edenlerle dolu. Ve muhtemelen sizin çevrenizde de, aynı benim çevremde olduğu gibi, vegan olarak kendinize büyük bir zarar verdiğinizi iddia edenler çoğunlukta.
Oysa ki artık bilimsel araştırmaların ışığında da biliyoruz ki nasıl besleneceğinizi bildiğiniz zaman, yeterli ve dengeli beslendiğiniz zaman, vegan bir beslenmeyle hayatın her dönemini (hamilelik, emzirme, yoğun spor dahil) kolayca geçirebilirsiniz. Vegan yaşamak herkes için mümkün. Bu yolda ilerlerken bulmakta zorlandığınız bilgileri paylaşmak, ihtiyacınız olan desteği vermek için buradayım. Vegan beslenmeyle ilgili bilgileri aradığınızda bulabilin, ve bunları Türkçe olarak bulabilin diye bu sayfayı yazıyorum.
Ben kimim ki bunları yazıyorum?
Bir bilim kadınıyım, yoga hocasıyım, iki çocuk annesiyim. Üniversite sonrasına lisans ve doktora araştırmalarımı New York Üniversitesi’nde biyolojik moleküller üzerine yaparken bir taraftan da şeflerle, o zamanın ünlü French Culinary Institute’unda Türk mutfağının geleneksel lezzetlerinden Maraş dondurması üzerine reçete geliştirme ve araştırma üzerine çalıştım, daha sonraları yine NYU’da aquafaba üzerinde bilimsel yöntemlerle çalışmalarda bulundum. Doktora yaparken bir taraftan da yeni kurduğumuz Experimental Cuisine Collective’in hem etkinlik hazırlıklarına yardım ettim hem de dünyaca ünlü isimlerin seminerlerine ve workshoplarına katıldım. Bunlar arasında beni en çok etkileyenler moleküler gastronominin kurucusu Herve This, gıda tarihi ve pişirme bilimi üzerine ünlü kitapların yazarı Harold McGee, French Culinary Institute’un o dönemki araştırma geliştirmeden sorumlu şefi Dave Arnold, Amerikalı hamur işi kraliçesi olarak da bilinen Rose Levy Berenbaum, New York’un ilk moleküler gastronomi restoranlarından WD~50’nin kurucusu ve şefi Wylie Dufresne gibi ilham verici, işini merakla ve tutkuyla yapan kişiler oldu.
Veganlığı destekleyen ve üstelik teşvik eden bir yoga türü olan Jivamukti Yoga (Civamukti diye okunuyor) hayatımın temel direklerinden olduktan sonra Sharon Gannon’ın “veganlığın yogayla ne ilgisi var?” sorusunu cevaplayan “Yoga ve Vejetaryenlik” kitabını çevirdim, daha sonra da büyük bir emek ve istekle Jivamukti Yoga kitabını çevirdim.
Vegan beslenme ve vegan yaşam üzerine blog ve dergi yazıları yazıyorum, seminerler veriyorum, konuşmalar yapıyorum, eğitimler veriyorum, danışmanlıklar sunuyorum. Herkesin anlayabileceği bir dille veganlık yolunu ve temel bilgileri anlatan bir vegan kitap yazıyorum, umarım siz bu satırları okuyana kadar basılmış olur 🙂
Çok tutkuyla sevdiğim yoga, veganlık ve bilim konularının haricinde doğayı seviyorum. Sürdürülebilirlik sevdam buradan geliyor ve bu konuda da üretmeye, öğretmeye, ve sürdürülebilirlik çalışma gruplarında yer alarak elimden gelen katkıyı sunmaya çalışıyorum.
Doğada yürüyüş yapmayı, puzzle çözmeyi, kitap okumayı, ailemle ve arkadaşlarımla güzel sofralarda bir arada vakit geçirmeyi seven, kendi halinde normal bir insanım. Sevdiğim şeyleri yapma şansına sahip olduğum için mutlu bir insanım.
Eğitim hayatım
Bilim aşkım ta eskilere uzanıyor. Eskiden bilim dergileri karıştırırken hayallere dalar, uzaya çıkıp biyolojik deneyler yapmayı ve dünyayı kurtarmayı hayal ederdim. Ne mutlu bana ki iyi bir eğitim alma şansım oldu. (Uzaya çıkamasam da biyolojik deneyler yaptım ve hala yapıyorum.)
Doğduğum ve büyüdüğüm Bulgaristan’da eğitim hayatına başlamama rağmen, orada etnik bir azınlık olmanın çilesini çeken ailemle birlikte zorunlu göçle Türkiye’ye gelince ben de eğitimime Türkiye’de, eskiden sokakta konuşmamın bile yasak olduğu bir dilde devam ettim. İlk okul öğretmenimin emeği ve uğraşlarıyla kısa sürede adapte olup Balıkesir Sırrı Yırcalı Anadolu Lisesi‘ni kazandım, ve orta okul ve liseyi burada okuyup Fen Bölümü’nü birincilikle bitirdim. Burada hem İngilizce hem de bilim konusunda aldığım sağlam temelin faydasını yıllar sonra da gördüm.
Tam burslu olarak Koç Üniversitesi‘nde kimya okumaya hak kazanınca İstanbul’a taşındım. Derslerden kalan tüm zamanımı laboratuvarda ve kütüphanede geçirdim. Henüz lisan öğrencisiyken Amerika’daki California Institute of Technology’den (Caltech) araştırma burslarına başvurup kazandığım bu burslarla iki yaz ve bir kış tatilimin tamamında orada projeler yaptım, Caltech’in bilim kokan atmosferinde bilim aşkım iyice alevlendi.
Üniversiteyi bitirdikten sonra New York Üniversitesi‘nde master ve doktora yapmak için Amerika’ya, New York şehrinin göbeğine taşındım. NYU’da biyolojik moleküllerin kimyası (bakınız: protein) üzerine eğitim alıp araştırmalar yaparken hayatım değişti. Experimental Cuisine Collective’in kurulmasında rol aldım ve bilim insanları, aşçı şefler, beslenme uzmanları, gıda üreticileri, gazeteciler ve yazarlarla tanıştım. Hepsinin de yemeğe ne kadar farklı açılardan baktığını gördüm. Doktora hayatımın bir kısmında French Culinary Institute‘un (şimdi The International Culinary Center) yeni tatlar ve dokular geliştiren araştırma şefleriyle beraber mutfakta çalıştım. New York Üniversitesi’nde biyolojik moleküllerin kimyası üzerine yaptığım çalışmalarla master ve doktorayı bitirdim ve Dr. ünvanı kazandım. Bu arada da yogayla ve veganlıkla tanıştım.
Yazdığım yazıların bazıları:
Şimdiye kadarki eğitimim ve tecrübemle güncel bilimsel makaleleri okumak, özellikle beslenme ve veganlık konusunda yapılmış araştırmaları takip etmek, hangi makalelere güvenilebileceğini, hangilerine güvenilemeyeceğini araştırmak benim için bir zevk. Hatta bir tutku. En kötü ve enerjisiz günümde bana veganlıkla ilgili asılsız bir iddiayla gelin, çürütmek için saatlerce araştırma yaparım. Ayrıca öğrendiklerimi, bildiklerimi herkesin anlayabileceği bir dille anlatmayı ve herkesi bilgilendirmeyi seviyorum. Şimdiye kadar yazdığım yazıların bazıları:
- “Vegan olmak için ihtiyacınız olan tek şey, buna karar vermek.”, veganmedya.com ile röportaj, 2019: https://www.veganmedya.com/vegan-olmak-icin-ihtiyaciniz-olan-tek-sey-buna-karar-vermek-aslinda-bu-kadar-basit-bilim-insani-yoga-hocasi-ve-anne-olan-dr-yeliz-utku-konca-roportaji/
- “Yoga yapanlar için vegan protein tavsiyeleri“, Yoga Uni için protein üzerine yazdığım yazı, 2017: https://www.yogauni.com/tr/blog/yoga-yapanlar-icin-vegan-protein-tavsiyeleri/164
- “Çocuklar için vegan beslenme sakıncalı mı?“, Veg & Nature dergisi için çocukların vegan beslenmesi esnasında dikkat edilmesi gerekenler üzerine yazdığım yazı, Kış 2016 sayısı.
- “Yumurtanın Pabucu“, Veg & Nature dergisi için yumurta ve yumurta alternatifleri üzerine yazdığım yazı, 2015: http://vgntr.com/yumurtanin-pabucu/
- “Eser miktar vegan mıdır?“, ambalajlardaki eser miktar içerebilir ibareli ürünlerin vegan sayılıp sayılamayacağı üzerine veganyemekler.com’daki yazım, 2015: https://www.veganyemekler.com/eser-miktar-vegan-midir/
- “Hem vegan hem hamile“, Veg & Nature dergisi için hamilelikte vegan beslenme üzerine yazdığım yazı, 2014: http://vgntr.com/hem-vegan-hem-hamile-dunyayi-degistiren-super-kadin-olmak/
- KUMED ile röportaj, 2014: https://mezun.ku.edu.tr/news/yeliz-utku03-tariflerini-paylayor-veganyemekler-com/
- “Veganları keşfeden köşeyi döner”, Patronlar Dünyası (Para Dergisi) ile röportaj, 2010: https://www.patronlardunyasi.com/haber/Vegan-lari-kesfeden-koseyi-doner/83391
- “Uzun ve gerekli bir B12 yazısı“, Veganyemekler.com’da B12 ihtiyacı üzerine yazdığım kapsamlı yazı, 2012: https://www.veganyemekler.com/uzun-ve-gerekli-bir-b12-yazisi/
- “Protein ile ilgili bilgiler“, veganyemekler.com’da protein üzerine yazdığım yazı, 2010: http://www.veganyemekler.com/protein-ile-ilgili-bilgiler/
(Belli başlı yazılarıma bu linke tıklayarak ulaşabilirsiniz.)
Bugünlerde neler yapıyorum?
Bilim tutukum hala devam ediyor. Bugün hala üniversitede tam zamanlı hocalık yapıyorum, ders veriyorum ve araştırmalar yapıyorum. Yapmış olduğum araştırmalar arasında kanser ilaçları, sürdürülebilir biyoyakıtlar ve bitkisel proteinler var. Bu aralar bilim aşkım beni en çok bilimi anlatmak ve bilimsel bir bilgiyi geniş kitlelere açıklamaya çalışmak yoluna itiyor. Laboratuvarda veya derste olmadığım, makale veya kitap okumadığım zamanlarda yoga yapıyorum ve yoga dersleri veriyorum. Jivamukti Yoga benim hayat görüşümü yansıtan ve yol gösteren bir yoga türü, bu türde eğitimler almaya ve vermeye devam ediyorum. Kalan zamanımda elbette çocuklarım ve ailemle zaman geçiriyorum, yeni vegan ürünleri takip ediyorum, vegan yemek kitapları karıştırıyorum. Bazen de bunlarla ilgili yazılar yazıyorum ve eğitimler veriyorum. Amacım, benim vegan kalmama yardım eden bilgileri sizlerle paylaşarak vegan olma ve kalma yolculuğunuzda size bir ucundan destek olmak, ve uzaya gidip deney yaparak olmasa da dünyadaki insanların dönüşümüne katkıda bulunarak dünyayı kurtarmak 🙂
Benimle iletişime geçmek için:
Yazılarımdan ve eğitimlerimden siz de hemen haberdar olmak istiyorsanız buraya tıklayarak e-mail listeme üye olabilirsiniz. Instagram’daki @yelizutku hesabımı veya Facebook’taki Vegan Yemekler sayfasını takip edebilirsiniz, veya yelizutku@veganyemekler.com’a yazabilirsiniz. Bilinçli Vegan kursuna katılıp vegan beslenmenin temellerini öğrenmek isterseniz kursun bekleme listesine buraya tıklayarak katılabilirsiniz.
Sevgiler,
Yeliz
Not: Blog yazılarına ulaşmak için alttaki blog arşivini kullanabilirsiniz, en üstteki search kutucuğunda anahtar kelime arayabilirsiniz, ya da üssteki menü barından kategori seçebilirsiniz.
Not 2: Utku benim soyadım, evlendikten sonra bir de Konca geldi. Yeliz Utku ve Yeliz Utku Konca aynı kişi, yani ben 🙂